ปรางค์วัดจุฬามณี พิษณุโลก สร้างขึ้นโดยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเพื่อใช้ในงานทรงผนวชของพระองค์

เปรียบได้กับเจดีย์จุฬามณีบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ จุฬามณี คือ ชื่อพระเจดีย์ที่อยู่บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์อันเป็นที่บรรจุพระเกศาของพระพุทธเจ้า เมื่อครั้งทรงผนวชและเป็นที่บรรจุพระทาฒพระธาตุที่พระอินทร์อัญเชิญมาจากมวยผมของโทณพราหมณ์ซึ่งซ่อนไว้ในคราวแบ่งพระบรมสารีริกธาตุ โดยนัยดังกล่าวพระจุฬามณี จึงเป็นพระมหาธาตุเจดีย์นั่นเอง

การที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงสร้างวัดจุฬามณี ใน พ.ศ.๒๐๐๗ เนื่องจากทรงมีพระประสงค์เพื่อใช้ในพิธีผนวช ในปีถัดมา

ปรางค์วัดจุฬามณี เป็นปรางค์ที่เกิดจากการผสมผสานแรงบันดาลใจหลายแหล่งเข้าไว้ด้วยกัน ทั้งแบบอย่างที่สืบทอดมาจากปรางค์สมัยอยุธยาตอนต้น แบบอย่างที่สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์กับศิลปะจีน-ล้านนา และเหนืออื่นใดคือความจงใจเลียนแบบจากปรางค์พระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมและลวดลาย ประดับหลายอย่างที่แสดงความจงใจเลียนแบบจากปรางค์พระศรีรัตนมหาธาตุลพบุรี

เช่น การทำประตูหลอกที่ด้านทั้งสามของเรือนธาตุ ชุดลวดลายบัวเชิงที่สลักนูนออกมาจากผนังเรือนธาตุ ลวดลายประดับอื่นๆ เช่น บัวบางแบบ หงส์ที่ประดับชั้นเชิงบาตร ลายกรวยเชิงบางแบบ เป็นต้น

ศิลปะปูนปั้น "หงส์คาบดอกไม้" นี้ นับว่ามีความงดงาม และเป็นการปั้นเฉพาะแต่ละตัวไม่มีแบบใดแบบหนึ่ง ดังนั้นจึงไม่มีความเหมือนกันเลย

ที่มา : ศิลปวัฒนธรรม ฉบับพฤศจิกายน 2547

ผู้เขียน : รุ่งโรจน์ ธรรมะรุ่งเรือง

เผยแพร่ : วันจันทร์ที่ 20 มกราคม พ.ศ.2563 เรื่องประวัติศาสตร์  ศาสนาแ ละการเมือง ที่วัดจุฬามณีที่พิษณุโลก การเลียนแบบปรางค์พระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี

ภาพ : อภิชาติ โคกทอง

วันจันทร์ ที่ 25 ตุลาคม 2564 เวลา 07:42